گبه چیست؟ | انواع گپه و تفاوت‌های آن با فرش
گبه چیست؟
به صورت مختصر، گبه نوعی از قالی گره بافته با پرز‌هایی بلند و درشت بافت است که معمولا جنس پشمی دارد. پرز‌های گبه یک تا سه سانتی‌متر خواب دارند و همچنین تعداد پود‌ها در گبه بین سه تا هشت است که باعث نرم بودن زیاد آن می‌شود. گبه‌ها در دسته قالی‌ها قرار می‌گیرند ولی کمی کوچک‌تر از قالی‌ها هستند. همچنین جهت شستشوی قالی گبه می‌توانید به بهترین قالیشویی در مشهد مراجعه کنید.
کسانی که گبه را درست می‌کنند معمولا طرح قبلی و یا بافت معینی نداشته و با اندیشیدن به طبیعت و حیوانات و ترکیب آن با تصور ذهنیشان، گبه را درست می‌کنند. و احتمال پیدا کردن دو گبه با مشخصات یکسان بسیار کم است و این امر باعث می‌شود که این قالی از ارزش هنری بسیار زیادی برخوردار شود و طرفداران زیادی داشته باشد.
تاریخچه گبه
گبه یکی از زیبایی‌های اصیل هنر قالیبافی در ایران بوده و گبه ایران به دلیل کیفیت بالایی که دارد، از محبوبیت جهانی برخوردار است. تاریخچه پیدایش این نوع قالی به زمان قدیم برمی‌گردد. در زمان قدیم اقوام کوچ‌نشین قشقایی و لر با استفاده از تار و پود پشمی، گبه‌هایی با ابعاد قالی برای خودشان می‌ساختند اما با گذشت زمان محبوبیت این قالی در بین مردم بیشتر شد. جالب است بدانید که ایل نشینان استان فارس، پیشینه ای ۱۵۰ ساله در زمینه ساخت گبه دارند.
تفاوت‌های گبه با فرش
از تفاوت‌های اصلی گبه با فرش می‌توان به این موارد اشاره کرد: تفاوت در اندازه کلی، بلند بودن یا کوتاه بودن پرز‌ها و تعداد پود‌های استفاده شده. گبه معمولاً به روش فارسی باف و روی دار‌های زمینی بافته می‌شود اما در بعضی نواحی نیز به روش ترکی باف نیز بافته می‌شود.
تفاوت گبه‌های قدیمی و جدید
در زمان گذشته، گبه‌ها خودرنگ بوده‌اند. بدین معنی که رنگ‌های طبیعی پشم در آن‌ها استفاده می‌گردید. و گبه‌ها به رنگ‌هایی چون مشکی، سفید، خاکستری، قهوه ای و شیری بودند. با گذشت زمان، کسانی که گبه می‌بافتند به رنگ‌های گیاهی دست پیدا کردند و این امر سبب شد تا رنگ تولیدی گبه‌ها نیز تغییر کند و امروزه گبه‌ها در رنگ‌های متفاوتی بافته می‌شوند.
گبه‌هایی که در مناطق ایران درست می‌شوند معمولاً از رنگ‌های روشن مثل سفید، کرمی و شیری تشکیل شده‌اند.
مزایا و معایب گبه
همانطور که پیش‌تر اشاره کردیم قالی گبه ارزش هنری زیادی دارد اما این قالی معایبی نیز به همراه دارد که در زیر به آن‌ها اشاره کرده‌ایم. اگر به دنبال شماره قالیشویی در مشهد هستید، می‌توانید با ما تماس بگیرید.
اصیل بودن و زیبایی
اصیل بودن و داشتن تاریخچه طولانی در کنار زیبایی زیاد باعث خاص شدن گبه می‌شود. همچنین طرح‌های روی گبه ممکن است باعث شود شما به زندگی عشایر و ویژگی‌های آن فکر کنید.
مقاوم بودن
گبه‌ها به صورت کلی در دسته فرش‌هایی با مقاومت بالا قرار می‌گیرند. برخی از گبه‌ها تا چندین سال بعد از استفاده، جلال و دلربایی خود را از دست نمی‌دهند.
راحتی و نرم بودن
پرز‌های بلند و تراکم بالا باعث می‌شود تا گبه لطیف و راحت باشد و حس خوبی را به انسان منتقل کند.
متفاوت بودن
اگر می‌خواهید به دکوراسیون خانه‌تان تفاوتی زیبا هدیه دهید، گبه بسیار مناسب بوده و جلای خاصی به دکوراسیون خانه‌تان می‌بخشد. گبه‌هایی که طرح مدرن دارند با اجزای دیگر دکوراسیون‌های امروزی هماهنگ‌تر شده و در عین حال گبه‌هایی با طرح‌های سنتی با سبک قدیمی همگونی بیشتری دارند.
کوچک بودن
گبه‌ها معمولاً ابعادی کوچک‌تری(اندازه مرسوم بین ۲ تا ۶ متر است) نسبت به فرش دارند و این ویژگی را می‌توان جزو معایب گبه قرار داد.
طرح‌های تکراری
اغلب طرح‌های استفاده شده در گبه زیبا هستند اما اگر به طور کلی به موضوع نگاه کنیم، متوجه میشویم ممکن است برخی از مردم علاقه ای به این طرح‌ها نداشته باشند و جذابیتی برایشان نداشته باشد.
انواع طرح‌ها
به غیر از طرح‌های نام برده شده در زیر، طرح‌هایی دیگری نیز وجود دارند که ممکن است دیده باشد اما همانطور که اشاره کردیم بافتن گبه معمولاً از روی نقش یا طرح مشخصی انجام نمی‌شود و این باعث بوجود آمدن طرح‌های گوناگون گبه شده است.
طرح شیر
شیر در فرهنگ ایرانی و اسلام جایگاه بسیار بالایی داشته و سمبل سروری، زیبایی، وقار و دلاوری است. همچنین محققان باور دارند که در زمان گذشته در استان فارس شیر‌های زیادی زندگی می‌کردند و با توجه به اینکه بافندگان گبه، از محیط اطرافشان الگو می‌گیرند سبب شده‌است که این طرح یکی از محبوب‌ترین طرح‌ها بین بافندگان گبه باشد.
طرح خشتی
این نقش از مجموعه ای از طرح‌ها تشکیل شده. در این طرح‌ها متنی با اندازه کوچک و به صورت مرتب یا اشکال هندسی استفاده می‌شود. این طرح‌ها به بخش‌هایی به شکل کادر تقسیم می‌شوند که به آن قاب می‌گویند. هرقاب نیز از اشکالی متفاوت و یا یکسان با سایر اشکال تشکیل شده.
حوض(ترنج)
در این طرح، حوضی را در وسط گبه می‌بافند و این نشان دهنده گلی است که دور و بر آن گل‌هایی دیگر نیز رشد کرده اند.
طرح ایلاتی
این نقش، نشان دهنده محل زندگی عشایر بوده و معمولاً در قاب‌هایی با شکل دایره، بیضی، مربع و مستطیل دیده می‌شود. این قاب‌ها با طرح‌های معروف ایرانی نیز آراسته می‌شوند.
طرح هندسی
طرح‌های هندسی معروف عبارتند از جوشقانی، طرح ستاره ای، خاتم شیراز، طرح محرمان و طرح ختایی.
طرح درخت
این طرح در تاریخچه ساخت گبه‌ها پیشینه ای طولانی دارد و درختی که در گبه بافته می‌شود، نشان از طراوت، شادی، غم، زندگی و ... است.
طرح ابرش
به ابزار‌هایی که در گذشته برای آراسته کردن اسب استفاده می‌شده، ابرش می‌گفتند. اما این کلمه در درست کردن گبه به رنگه‌هایی که رگه دارند و در آن‌ها سایه‌های روشنی به کار برده شده اشاره دارد. و طرح ابرش نیز از مزرعه‌های جو و گندم تشکیل شده.
کلام آخر
در این مقاله سعی کردیم تا شما را با گبه، نقش‌های مرسوم گبه و رنگ‌های استفاده شده در ساخت آن آشنا کنیم. اگر فضا و امکانات کافی برای شستن گبه را در اختیار ندارید پیشنهاد می‌کنیم، جهت شستشوی گبه به قالیشویی در مشهد مراجعه کنید.
